Η Αρχαία Νικόπολη δεσπόζει στα βόρεια της σύγχρονης Πρέβεζας, εκεί όπου ο Αμβρακικός κόλπος σμίγει με το Ιόνιο, δεσπόζει η Αρχαία Νικόπολη, μια πόλη που γεννήθηκε μέσα από τη λάμψη μιας κοσμοϊστορικής νίκης.
Η ίδρυσή της δεν οφειλόταν σε μια τυχαία συγκυρία, αλλά αποτέλεσε το μεγαλόπνοο έργο του πρώτου αυτοκράτορα της Ρώμης, του Οκταβιανού Αυγούστου, μετά τον θρίαμβό του στη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ. απέναντι στον Μάρκο Αντώνιο και την Κλεοπάτρα.
Η Νικόπολη, «πόλη της Νίκης», έγινε το σύνορο ανάμεσα στο τέλος της ελληνιστικής εποχής και στην απαρχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας, ένα σταυροδρόμι όπου, μέσα στους αιώνες, συγκρούστηκαν πολιτισμοί και δυνάμεις: η Ρώμη με το Βυζάντιο, ο παγανισμός με τον χριστιανισμό, οι Γότθοι με τους Ρωμαίους, οι Φράγκοι με τους Βούλγαρους.
Η πόλη σχεδιάστηκε με ορθογώνιο πολεοδομικό ιστό και πλαισιώθηκε από ένα εντυπωσιακό σύστημα τειχών που ξεπερνούσε τα πέντε χιλιόμετρα σε μήκος.
Τα τείχη αυτά, χτισμένα με τη ρωμαϊκή τεχνογνωσία της εποχής, ενισχύθηκαν και τροποποιήθηκαν σε μεταγενέστερες περιόδους, ιδίως στα βυζαντινά χρόνια, διασφαλίζοντας την άμυνα μιας πόλης που γνώρισε αιώνες ακμής και στρατηγικής σημασίας.
Ο επισκέπτης που τα αντικρίζει σήμερα μπορεί εύκολα να φανταστεί την ισχύ και την αίγλη μιας πρωτεύουσας που κυριάρχησε στην Ήπειρο για πολλούς αιώνες.
Μέσα στον περίβολο απλώνονταν σημαντικά μνημεία: το μεγάλο θέατρο και το ωδείο, οι θέρμες, το νυμφαίο με τις περίτεχνες δεξαμενές, οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές με τα εντυπωσιακά ψηφιδωτά, αλλά και το τρόπαιο του Αυγούστου, χτισμένο με τα εμβόλια των ηττημένων πλοίων, ως αιώνιο σύμβολο της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
Τα μνημεία αυτά, διάσπαρτα στον αρχαιολογικό χώρο, δημιουργούν μια ζωντανή εικόνα της μετάβασης από την αυτοκρατορική Ρώμη στο χριστιανικό Βυζάντιο.
Η στρατηγική θέση της Νικόπολης, στον στενό λαιμό του Αμβρακικού κόλπου, εξασφάλιζε έλεγχο στις θαλάσσιες οδούς και άμεση πρόσβαση προς τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία και την Ιλλυρία.
Στον χώρο της Νικόπολης υπάρχει το παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νικόπολης, κτίστηκε τη δεκαετία του ’60, εντός των παλαιοχριστιανικών τειχών της πόλης. Στέγαζε για χρόνια συλλογές αρχιτεκτονικών μελών και γλυπτών από τον χώρο της Νικόπολης, καθώς και κτερίσματα από τα νεκροταφεία της ευρύτερης περιοχής. Σήμερα, το Μουσείο παραμένει κενό και έχει μετατραπεί σε γραφείο των αρχαιοφυλάκων του αρχαιολογικού χώρου, όπου δεσπόζει η παλαιοχριστιανική Βασιλική του Δουμετίου.
Σήμερα, ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει εύκολα στον χώρο ακολουθώντας την Εθνική Οδό Πρέβεζας–Ιωαννίνων· ο αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται σε μια τεράστια έκταση, ενώ το σύγχρονο Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης, μόλις ένα χιλιόμετρο μακριά, φιλοξενεί μοναδικά ευρήματα που συμπληρώνουν την εμπειρία της περιήγησης.
